Tibi Puiu
Hareketsiz bir şekilde geçirilen zaman ile sağlık sorunları arasındaki bağlantı fazlasıyla bilinir. Hepimiz fiziksel açıdan daha faal olmaya çalışmalıyız; zira bedensel faaliyet, kalp hastalığı, yüksek kan basıncı ve fazla kilo gibi uzun süreyle oturmanın en olumsuz etkilerinin bir kısmını ortadan kaldırabilir.
Mesele yalnızca fiziksel sağlığınız değil. Saatler boyunca oturmak aynı zamanda anksiyete ve depresyon belirtileriyle ilişkilendirilir. Ne var ki, oturma biçimlerinin hepsi de zihinsel sağlık üzerinde eşit etkilere sahip değil.
OTURMADAN OTURMAYA FARK VAR
André Werneck öncülüğünde çalışan São Paulo Üniversitesi araştırmacıları, hareketsiz kalma davranışını depresyonla ilişkilendiren biyolojik etkenleri açığa çıkarmayı hedefleyen yeni bir araştırmaya başladılar. Enflamatuar işaretlerini, kan şekeri düzeylerini ve bel çevresi gibi beden ölçümlerini araştırdılar. Bu etkenler daha önce de zihinsel sağlık koşullarıyla ilişkilendirilmişti.
İngiltere’de gerçekleştirilen 1958 Ulusal Çocuk Gelişimi Araştırması kapsamında 4 binden fazla katılımcıyı analiz eden araştırmacılar, hiç beklemedikleri bir şablona ulaştılar: Masa başında çalışmak ya da araba kullanmak gibi zihinsel açıdan aktif ve depresyonla ilişkili olmayan davranışların aksine, TV izlemek gibi zihinsel açıdan pasif olan faaliyetler, yüzde 43 oranında daha yüksek depresyon riskiyle bağlantılıydı.
Biyolojik etkenler bağlamında, araştırma, depresyon riski için kısmi açıklamalar olarak bel çevresi ve C-reaktif protein ile ölçülen obezite ve iltihaplanmaya işaret ediyor. Bu riskleri azaltmanın anahtarı ise diyet ve egzersiz. Bununla beraber, glikasyonlu hemoglobinin gösterdiği kadarıyla kan şekeri seviyeleri şaşırtıcı bir şekilde büyük bir etki yaratmadı.
HALK SAĞLIĞI KILAVUZLARI GÜNCELLENMELİ
Hemen hemen bütün halk sağlığı kılavuzları, hareketsiz yaşamın fiziksel ve zihinsel sağlık üzerindeki kimi olumsuz etkileriyle başa çıkabilmek için her hafta bedensel faaliyete yeterince zaman ayırmanızı önerir. 2023 yılında gerçekleştirilen bir araştırma, her gün 30 ilâ 40 dakikalık orta ilâ şiddetli yoğunlukta bedensel faaliyet gerçekleştiren hareketsiz kişilerin, hareketsiz geçirdiği zaman daha kısa olan insanlarla aynı ölüm riskine sahip olduğunu ortaya çıkardı.
Diğer yandan, bu yeni araştırma, uzun süreler boyunca oturmanın olumsuz etkileriyle baş etmek meselesine yeni bir boyut kazandırıyor. Bedensel faaliyetlere ek olarak, belki de yönergeler, zihinsel açıdan pasif bir durumda uzun zaman geçirmemenizi önerecek şekilde revize edilebilir. Mesela, insanlara bulmaca çözmek gibi zihinsel açıdan daha uyarıcı faaliyetler yürütmek için televizyon izlemeye ara vermeleri tavsiye edilebilir.
Araştırma yazarları, “Bedensel faaliyet kılavuzları hareketsiz geçen sürenin azaltılmasını ve ortadan kaldırılmasını önerirken, ulaştığımız bulgular zihinsel sağlığa ilişkin önerilerin zihinsel-pasif hareketsiz zamanın azaltılmasını vurgulayabileceğini düşündürüyor” diyorlar.
Araştırma Journal of Affective Disorders adlı dergide yayınlandı.
Yazının orijinali ZME Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
